Psychoterapia psychodynamiczna przebiega w oparciu o relację psychoterapeutyczną. Polega na rozmowie. Pacjent dzieli się swoimi myślami ,skojarzeniami, fantazjami, tematami trudnymi, często wstydliwymi. Terapeuta dając pacjentowi poczucie, bezpieczeństwa, intymności, dyskrecji, komfortu psychicznego towarzyszy mu w rozwiązaniu nieświadomych konfliktów, w przepracowaniu trudnych wątków jego życia. W ujęciu psychodynamicznym uznaje się, że głównym źródłem psychologicznych problemów zdrowotnych jest konflikt między sprzecznymi dążeniami różnych warstw osobowości, co skutkuje lękiem, złym samopoczuciem, oraz innymi niekorzystnymi objawami.
Terapeuta dostosowując swoją aktywność do potrzeb i możliwości pacjenta, podąża za dynamiką jego przeżyć psychicznych, poszukuje z nim nowego rozumienia. Nie doradza i nie poucza.
Korzystając z mechanizmu przeniesienia (w trakcie trwania terapii pacjent przenosi na terapeutę swoje uczucia, które w przeszłości czuł wobec ważnej dla niego osoby, będącej w centrum emocjonalnego konfliktu) terapeuta umożliwia pacjentowi przeżycie doświadczenia emocjonalnego, które warunkuje zmiany w jego osobowości, polepszenie jakości życia, poszerzenie poczucia wolności i indywidualności, nabycie umiejętności budowania bardziej satysfakcjonujących relacji z innymi ludźmi.
Psychoterapia psychodynamiczna to cykl regularnych spotkań odbywających się co najmniej raz w tygodniu ,w stałym terminie, z tym samym terapeutą. Ze względu na rodzaj problemów, z którymi zgłosił się pacjent, oraz sposób, w jaki pacjent będzie sobie z nimi radził w terapii, trudno jest dokładnie określić czas terapii, dlatego jest ona nielimitowana. W większości przypadków to okres od kilku do kilkunastu miesięcy, a czasem lat. Zazwyczaj potrzeba kilku lat(minimum dwóch), by taką zmianę uczuć, myśli oraz zachowań pacjenta zauważać.
Rozpoczęcie terapii poprzedza konsultacja. Trwa 50 minut. Konsultacja służy określeniu natury problemu.
Może się zdarzyć ,że nie wiesz dokładnie, co może być celem Twojej terapii, ale wiesz, że potrzebna Ci pomoc w dokonaniu zmian w życiu .To pierwsze spotkanie jest przede wszystkim okazją do sprawdzenia czy w problemie ,który sprawił, że zdecydowałeś się na przyjście do gabinetu, ów terapeuta może zaoferować jakąś pomoc .Bywa, że jedno spotkanie konsultacyjne nie jest wystarczające, wówczas terapeuta proponuje kolejną konsultację(zwykle proces konsultacyjny nie przekracza trzech spotkań).
W trakcie konsultacji terapeuta pyta o różne rzeczy, które pozwolą mu najlepiej zrozumieć sytuację i powód zgłoszenia:
- co chciałbyś zmienić, uzyskać
- dlaczego właśnie teraz
- Twoje istotne doświadczenia życiowe, relacje z ważnymi osobami
- czy masz doświadczenia w korzystaniu z pomocy psychologicznej, psychiatrycznej
Czasem trudność, z jaką zgłasza się osoba nie wymaga długotrwałej terapii. Wtedy wskazana jest pomoc w formie kilku spotkań, których celem jest zidentyfikowanie problemu i poszukiwanie sposobów jego rozwiązania. Sesje takie odbywają się na zasadach poradnictwa psychologicznego.